Είναι πραγματικά μαγευτικό με πόσους συμβολισμούς μιλά ο αρχαίος κόσμος. Είναι απίστευτα εντυπωσιακό πόσο επίκαιρες είναι οι ερμηνείες ακόμα και σήμερα.
Ο πλούτος λοιπόν μπορεί να είναι και κυριολεκτικά και μεταφορικά όλα τα καλά του κόσμου, και θα δούμε πως συνδέεται με τους καρπούς της γης, μπορεί να είναι όμως και ένας τυφλός ξεκούτης όπως μας λέει ο Αριστοφάνης. Και όταν προσπαθούν να τον θεραπεύσουν έρχεται η Πενία και λέει τι πάτε να κάνετε;
Αν ο πλούτος μοιραστεί ισόποσα, σε όλους, τότε τι κίνητρο θα έχουν όλοι να εργαστούν;
Ο Πλούτος ως θεός της αφθονίας και των πλούσιων καρπών
Όπως η Τύχη και η Αφθονία, έτσι και ο πλούτος είχε στην αρχαιότητα προσωποποιηθεί και θεοποιηθεί. Σύμφωνα με τον Ησίοδο ο Πλούτος ήταν γιος της Θεάς Δήμητρας, και του Ιασίωνα. Σύμφωνα με την παράδοση είχε γεννηθεί στην Κρήτη ενώ η εικονογραφία τον εμφανίζει ως νέο άνδρα να συνοδεύει την Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη και να κρατά το Κέρας της Αφθονίας!.
Δεν είναι διόλου τυχαία η επιλογή της Δήμητρας, που ήταν η θεά της Γεωργίας, καθώς ο πλούτος συνδέεται με τα αγροτικά αγαθά καθώς αυτή ήταν η μόνη εξασφάλιση για την επιβίωση των ανθρώπων.
Το όνομα του θεού Πλούτωνα έχει τις ρίζες του στον πλούτο. Μάλιστα ο Πλούτωνας ήταν γιος του Κρόνου και της Ρέας, και αδελφός του Δία. Τα τρία αδέρφια Δίας, Ποσειδώνας, και Πλούτωνας, μοιράστηκαν τον κόσμο. Ο Δίας πήρε την στεριά και τους ουρανούς, ο Ποσειδώνας τη θάλασσα, και ο Πλούτωνας τον κάτω κόσμο, τους Υποχθονίους. Ο Πλούτωνας ωστόσο θεωρούταν ως χορηγός του πλούτου, και αυτό πάλι αντιστοιχεί στην ταύτιση του πλούτου με τους καρπούς της γης.
Ένας άλλος ενδιαφέρον συμβολισμός επίσης είναι με την Ειρήνη που κρατά τον μικρό Πλούτο στην αγκαλιά της, δείχνοντας έτσι ότι ευμάρεια και πλούτος, μόνο σε καιρούς ειρήνης μπορεί να υπάρξει.
Eirene_Ploutos_Glyptothek_Munich
Ο Πλούτος ως τυφλός κατά τον Αριστοφάνη
Η άλλη εκδοχή του πλούτου είναι τελείως διαφορετική και εκφρασμένη από τον Αριστοφάνη. Εκεί περιγράφεται ως ανεξάρτητος και ανήλικος θεός, που είναι μάλιστα τυφλός και για αυτόν τον λόγο μοιράζει άδικα στους ανθρώπους πλούτο και αγαθά.
Η συσσώρευση πλούτου σε ορισμένες μόνο τάξεις πολιτών της Αρχαίας Αθήνας, και η δυσπραγία των αγροτών και τον πολιτών από τις κατώτερες τάξεις, ώθησαν τον Αριστοφάνη να γράψει τον Πλούτο.
Επιπλέον ο Αριστοφάνης ήθελε να καυτηριάσει το γεγονός ότι το χρήμα και ισχύς που απορρέει από αυτό, είχαν συγκεντρωθεί στα χέρια απατεώνων, ασυνείδητων, διαπλεκόμενων και κεφαλαιούχων της εποχής.
Bust_of_Aristophanes
Ένας τέτοιος θεός λοιπόν, που με τέτοια ξεδιαντροπιά, επέτρεπε στον πλούτο να συγκεντρωθεί σε αυτούς, μόνο τυφλός θα μπορούσε να είναι!
Λέει λοιπόν ο τυφλός Πλούτος «ο Δίας με κατάντησε έτσι από την ζήλια του για τους ανθρώπους. Εγώ τον φοβέρισα μια μέρα πως θα πηγαίνω μόνο στους τίμιους και τους σοφούς, τους καθώς πρέπει, και εκείνος μου έβγαλε τα μάτια για να μην μπορώ να τους διακρίνω»..
Το ενδιαφέρον είναι επίσης ότι ο Πλούτος αυτοσαρκάζεται και ο ίδιος στο έργο.
‘’Μα τους Θεούς, στεναχωριέμαι πολύ κάθε φορά που μπαίνω σε ξένο σπίτι. Αν τύχει και μπω στο σπίτι τσιγκούνη, αμέσως σκάβει ένα λάκκο και με βάζει μέσα, αν έρθει άνθρωπος, καλός και ζητήσει ένα οβολό, ορκίζεται πως δεν με έχει ιδεί ποτέ στα μάτια του. Αν πάλι μπω στο σπίτι κάποιου ξεμυαλισμένου, θα με φάει στα ζάρια και στα πορνεία, και θα βρεθώ γυμνός στο δρόμο»..
Και εδώ οι πρωταγωνιστές θέλουν να τον εξευμενίσουν και να τον θεραπεύσουν στο Ασκληπείο μάλιστα, και να τον θεραπεύσουν ώστε να βλέπει και να μοιράζει σωστά τον πλούτο!
Έρχεται όμως η Πενία!Η γνωστή μας φτώχεια σήμερα, και ήταν η αντίστοιχη θεότητα για την φτώχεια η οποία στρέφεται εναντίον της ισοκατανομής του Πλούτου.
«Αλίμονό σας, γεροξεκούτηδες»το τους λέει. «Πόσο εύκολα χάνετε την λογική και όλο κουταμάρες αραδιάζετε.» . Γιατί πολύ απλά πιστεύει πως αν ο πλούτος μοιραστεί σωστά και ισόποσα σε όλους, κανείς δεν θα έχει κίνητρο να ασχοληθεί με τις τέχνες και τα γράμματα, αλλά και κανείς δεν θα θέλει να κάνει χειρωνακτική εργασία, καθώς έχοντας πλούτο δεν θα έχει κίνητρο να εργαστεί! Έτσι θα υπάρχει γενική οπισθοδρόμηση και όλα για τους ανθρώπους θα γίνουν χειρότερα!
Μια άλλη παραλλαγή, του Αντιφάνη ενός Ρόδιου ποιητή, ο Πλούτος δεν είναι τυφλός θεός, αλλά κάνει τους ανθρώπους τυφλούς. Εξαιρετικά ενδιαφέρον αν σκεφτεί κανείς ότι γράφτηκε τον 5ο με 4ο αιώνα π. Χ. Kαι φυσικά εννοεί την αλαζονεία και το πόσο εύκολο είναι κάποιος να καταστραφεί ή να ‘’στραβωθεί’’ από τον πλούτο.
Εσείς τι γνώμη έχετε για τον πλούτο;
Αποσπάσματα από το βιβλίο Το τετράφυλλο τριφύλλι του Γ. Α. Ρηγάτου
