Γνωρίζουμε το φίδι ως κάτι πολύ κακό, και επικίνδυνο. Ήταν πάντα έτσι όμως ;
Γιατί ο Ασκληπιός είχε στο σύμβολό του τα δύο φίδια; Γιατί στις γκλίτσες των τσοπάνηδων βλέπουμε χαραγμένα φίδια;
Ας ξετυλίξουμε τους αρχαίους ελληνικούς θρύλους και τις δοξασίες που συνοδεύουν το φίδι.
Θα δούμε πως όπως στην Αρχαία Ελλάδα του απέδιδαν περιποιήσεις και τιμές, και πως η νεότερη Ελλάδα υιοθέτησε σε πολύ μεγάλο μέρος την αρχαία παράδοση, με το λεγόμενο οικουρό όφι, δηλαδή το σπιτόφιδο, ή αλλιώς νοικοκύρη.
Πρώτα ας δούμε όμως το πραγματικό φίδι – την έχιδνα και πόσο επικίνδυνα είναι στην πραγματικότητα τα φίδια.
εχιδνα- το πιο δηλητηριωδεσ φιδι τησ ελλαδασ
Καταρχήν η Ελλάδα είναι παράδεισος ερπετών, υπάρχουν οφιοειδή επτά ειδών. Από αυτά μόνο η έχιδνα η πασίγνωστη οχιά είναι το μόνο επικίνδυνο και δηλητηριώδες φίδι.
Και αυτό γιατί έχει τα ιοβόλα δόντια του στο εμπρόσθιο μέρος της στοματικής κοιλότητας, με αποτέλεσμα όταν δαγκώνει να εισάγει το έκκριμα των δηλητηριωδών αδένων μέσα στη σάρκα του θύματός του. Και φυσικά το δάγκωμα είναι θανάσιμο για τα παιδιά και στους μεγάλους προκαλεί βαρύτατες συνέπειες αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα.
Οι έχιδνες στην Ελλάδα είναι κυρίως επικίνδυνες κατά τους θερινούς μήνες ως τον Σεπτέμβρη. Μάλιστα με τους πρώτους καύσωνες είναι και η εποχή των οργασμών τους που μπορεί να συναντήσει κανείς διάφορα συμπλέγματά τους. Καλό είναι να θυμόμαστε ότι την εποχή αυτή λόγω της αναπαραγωγής τους είναι σε υπερδιέγερση και μπορεί να επιτεθούν ακόμα και σε μια απλή εμφάνιση του ανθρώπου.
Αλλά κατά γενικό κανόνα τα ερπετά είναι και νωχελικά και βραδυκίνητα και όχι επιθετικά. Και ο τρόπος να τα απομακρύνεις είναι ο θόρυβος, για αυτό και πολλές φορές οι πεζοπόροι κρατούν ένα ραβδί που χτυπούν τους θάμνους καθώς βαδίζουν στην εξοχή.
Στην Ελληνική μυθολογία η Έχιδνα ήταν το τέρας που υπήρξε η μητέρα των σημαντικότερων τεράτων της μυθολογίας. Ήταν κόρη του Ουρανού και της Γαίας Είχε το πρόσωπο όμορφης γυναίκας και το σώμα ερπετού. Με τον σύντροφό της Τυφώνα επιτέθηκαν στους Θεούς και ηττήθηκαν.
Το φίδι και ο λαός
Ο ελληνικός λαός και όλοι οι λαοί αισθανόταν πάντα δέος προς τα φίδια και προσπαθούσε να τα εξευμενίσει απονέμοντας μάλιστα σε αυτά τιμές και θυσίες!
Οι δοξασίες μάλιστα και είναι πάρα πολλές, επιμένουν πως καλοπιάνοντας το φίδι από εχθρός και θανάσιμος κίνδυνος γίνεται σύμμαχος και προστάτης του ανθρώπου!
Οι σημερινές δοξασίες των Ελλήνων λοιπόν, είναι συνέχεια των αρχαίων παραδόσεων και των λατρευτικών ιδεών. Οι πρόγονοί μας πίστευαν στον οικουρόν όφιν στο φίδι δηλαδή του σπιτιού, στο οποίο προσέφεραν πολλές περιποιήσεις και τροφή, και εκείνο σε αντάλλαγμα παρείχε προστασία στο σπίτι και τους ενοίκους του.
Για αυτό το λόγο οι αρχαίοι συχνά έτρεφαν ήμερα φίδια στα σπίτια τους και ιδίως στους ναούς τους.
το φιδι – φυλακασ τησ ακροπολησ
Ήταν ονομαστός ο οικουρός όφις του ιερού της Πολιάδος στην Ακροπόλη των Αθηνών. Μάλιστα θεωρούταν φύλακας της Ακρόπολης. Και υπήρχε η δοξασία ότι θα συνέβαινε καταστροφή στη πόλη των Αθηνών όταν ο όφις αυτός εξαφανισθεί, πράγμα που συνέβη την παραμονή της επιδρομής των Περσών.
Άλλοι διάσημοι σπιτίσιοι όφεις ναών ήταν ο Κυχρείδης όφις στην Ελευσίνα ο που φύλασσε τον σηκό της Χρύσης.
Φίδια τρέφονταν φυσικά και στο ιερό του Απόλλωνα στην Ήπειρο, στους Δελφούς ήταν ο Πύθωνας και η Δελφίνη, και φυσικά και τα ιερά φίδια του Ασκληπιού στα Ασκληπεία.
Έπειτα η πασίγνωστη ράβδος του Ασκληπιού του θεού της υγείας απεικονίζονται πάντα δύο φίδια και το σύμβολο παραμένει ως και σήμερα τόσο στην ιατρική όσο και στην φαρμακευτική.
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Αυτή λοιπόν η παράδοση με το φίδι διατηρήθηκε στον ελληνικό λαό για πάρα πολλά χρόνια. Οι Έλληνες πίστευαν στα σπιτίσια φίδια τα λεγόμενα «σπιτόφιδα».
Το σπιτόφιδο είναι συνυφασμένο με την έννοια του στοιχειού. Τα στοιχειά κατά τον Νικόλαο Πολίτη, είναι ψυχές φονευθέντων ανθρώπων ή ζώων σε συγκεκριμένο τόπο κτίριο, δένδρο, ή πλοίο, που μεταβάλλονται σε έμψυχα. Δια των υπερφυσικών δυνάμεων που έχουν επί της γης εμφανίζονται με την μορφή ανθρώπου, ζώου, ή θηρίου, και είναι ικανά και να βλάπτουν και να ευεργετούν τους ανθρώπους. Για αυτό και σε αυτούς που τα σέβονται και τα αγαπούν είναι ευμενή και ευεργετικά, αλίμονο σε αυτούς που επιχειρούν όμως να τα βλάψουν.
Σε πολλές επαρχίες μάλιστα αποκαλούσαν τα φίδια- στοιχειά του σπιτιού, νοικοκύρηδες. Στη Ζάκυνθο υπάρχει και η ακόλουθη παράδοση.
«Ένας χωριάτης έγινε πλούσιος και έχτισε στο χωριό του ένα μεγάλο σπίτι. Μια φορά ένα από τα παιδιά του είδε ξαπλωμένο στα χορτάρια το φίδι του σπιτιού. Έπαιζε μαζί του. το φίδι έγλυφε τα χέρια του παιδιού και κουλουριαζόταν πάνω του. Μα ο πατέρας σαν το είδε τρόμαξε και έβαλε τις φωνές. Το φίδι τρομαγμένο έφυγε και την επόμενη ημέρα το βρήκαν μισοπεθαμένο. Και ήταν από τον τρόμο και τη λύπη γιατί το κακομεταχειρίστηκαν. Μόλις το άγγιξαν για να το πετάξουν ψόφησε. Μα την ίδια στιγμή κουνήθηκε όλο το σπίτι και γκρεμίστηκε.»
Σήμερα όταν δεις στο όνειρο φίδι έχει επικρατήσει να λέγεται ότι είναι φίλος. Και οι μελετητές αναφέρουν ότι έχει σχέση με την παράδοση που αναλύουμε που πήραν οι Έλληνες από την αρχαία Ελλάδα.
Είναι πάρα πολλές οι παραδόσεις ανά την Ελλάδα που κάνουν λόγο για το φύλακα – στοιχειό του σπιτιού.
«Ένας χωριάτης, στη Ζάκυνθο πάλι, πήγε μια φορά στη χώρα στον αφέντη του που ήταν σέμπρος. Εκεί στο σπίτι του βλέπει από το παραθύρι να βγαίνει από μια τρύπα ένα μεγάλο φίδι και να έρχεται κατά πάνω του. Και ενώ κατάλαβε πως ήταν στοιχειό για να δείξει πως ήταν παλικάρι άρπαξε ένα σουβλί και τρύπησε το φίδι.
Έπειτα από ένα χρόνο πήγε ξανά στη χώρα στην ταβέρνα και γύρεψε κρασί. Αφού ήπιε αρκετό πήγε στο γαμπρό του και πάλι. Και κάθισε στο μαγέρικο στην τάβλα μαζί με τους υπηρέτες. Στο φαΐ όμως πάνω μάλωσε με έναν υπηρέτη κι εκείνος στον θυμό του αρπάζει ένα σουβλί και τρυπάει τον χωριάτη.
Αυτό συνέβη την ίδια ημέρα και ώρα που ο χωριάτης είχε σκοτώσει το φίδι του σπιτιού.»
σπιτόφιδο
Και σε άλλη μια παράδοση της Ζακύνθου από το 1903, «στο Κορωνάικο Λίοφυτο έμενε ένα μεγάλο και χοντρό φίδι. Και πάλι έπαιζε με δύο παιδάκια, τα φίδια αγαπούσαν τα παιδιά κατά την παράδοση, το ένα έκλαιγε γιατί φοβόταν. Βγαίνει η μάνα το βλέπει, αλλά αντίστροφα με τους άλλους δύο θρύλους, αρχίζει να καλοπιάνει το φίδι. «μην κλαις παιδάκι μου δεν είναι τίποτα, είναι ο μπάρμπας και σας αγαπάει. Να ψωμί και σταφίδα να φάει ο μπάρμπας ο καημένος!’’
Και η μάνα όλο και παραμόνευε, αλλά το φίδι έτρωγε και μετά από λίγο έφευγε.
Η οικογένεια αυτή ήταν πολύ φτωχή. Ξαναβγαίνει το φίδι και πηγαίνει στο πηγάδι, στο μάρμαρο και το μισό μέσα στο πηγάδι. Τα παιδιά κλαίγανε και φωνάζανε ότι ο μπάρμπας θα πνιγεί. Το φίδι γυρίζει και κοιτάει με αγάπη τα παιδιά, γλύφει τα χεράκια τους και βάζει τρεις φορές έπειτα το κεφάλι του στο πηγάδι, και στο τέλος φεύγει και πάει στην τρύπα του.
Η μάνα πάλι παραμόνευε και δεν είπε λέξη. Το βράδυ πήγε να πάρει νερό και είδε πως ο σίγλος τραβιόταν από κάποιον μέσα στο πηγάδι. Δεν μπορούσε να τραβήξει το σίγλο. Εκεί ήταν και τα παιδάκια της και για αστείο το ένα έπιασε το σκοινί. Αμέσως το χέρι που ήταν μέσα στο πηγάδι αφήνει το σίγλο. Τότε η μάνα που υποψιάστηκε τι συμβαίνει παρατάει το σκοινί στα χέρια των παιδιών και λέει τραβάτε παιδάκια μου να πιει νερό φρέσκο ο μπάρμπας σας που σας αγαπάει!
Τραβάνε λοιπόν το σίγλο τα παιδιά και ήταν γεμάτο χρυσά φλουριά! Και αμέσως πετάχτηκε από το πηγάδι και το φίδι. Από τότε δεν ξαναφάνηκε, αλλά η οικογένεια απέκτησε μεγάλο βιος!!»
Είναι καταπληκτικές αυτές οι παραδόσεις για όποιον θέλει να μελετήσει καλύτερα την αρχαία ελληνική λατρεία σχετική με το φίδι.
Και βέβαια το φίδι δεν είναι μόνο φίλος κα προστάτης για τον ελληνικό λαό.
Είναι και φοβερός εχθρός που προκαλεί φόβο και απέχθεια.
Οι νεώτεροι Έλληνες μάλιστα το θεωρούν σύμβολο της δολιότητας, της κακίας και της ευτέλειας.
Είναι φίδι κολοβό λέμε για τον πανούργο και μοχθηρό άνθρωπο.
Φιδι ζέστανα στον κόρφο μου, λέει επίσης η παροιμία που έχει της ρίζες της στον Αίσωπο και σε ένα αρχαίο μύθο του. όταν ένας γεωργός βρήκε ένα παγωμένο φίδι, το ζέστανε στον κόρφο του, και στη συνέχεια το φίδι ανταπέδωσε την ευεργεσία με ένα δηλητηριώδες δάγκωμα.
Και φυσικά στην Παλαιά Διαθήκη το φίδι αντιπροσωπεύει την δύναμη του κακού, αφού την παρακινεί να ασεβήσει στον Θεό και να παραβεί την εντολή του. Από τότε λοιπόν το φίδι γίνεται παγκόσμιο σύμβολο δολιότητας.
Από την ΕΛΛΑΣ μεγάλη εικονογραφημένη λαογραφία – ιστορία – γεωγραφία
