Έίναι εκπληκτικό, πως ο αρχαίος ελληνικός πλούτος όχι μόνο μένει αναλλοίωτος, αλλά μετουσιώνεται, και διαρκώς εξελίσσεται και παίρνει τα χαρακτηριστικά των τοπικών παραδόσεων.
Οι τρεις Μοίρες της αρχαιότητας, ”ζουν” και σήμερα μέσα από τις παραδόσεις
Ποιές ήταν οι τρεις μοίρες
Σύμφωνα με την Θεογονία του Ησιόδου οι 3 Μοίρες ήταν κόρες της Νύχτας που είχε επίσης παιδιά της τον Μόρο (μοίρα) και την Κύρα (θεότητα του θανάτου αυτή που παίρνει την ψυχή).
Επικεφαλής και οδηγό τους έβαλαν τον ίδιο τον Δία και τον ονόμασαν μοιραγέτη, δηλαδή ηγέτη των μοιρών. Οι νέες θεότητες είχαν τα ονόματα Κλωθώ Λάχεσις και Άτροπος και θεωρούταν κόρες του Δία. Ως μητέρα εκτός από την νύχτα, άλλοι αναφέρουν την Ανάγκη και άλλοι την αρχική Μοίρα.
Τα ονόματά τους έδειχναν και την αποστολή τους:
Η Κλωθώ κλώθει δηλαδή γνέθει το νήμα της ζωής κάθε ανθρώπου
Η Λάχεσις μοιράζει τους κλήρους δηλαδή ότι έλαχε στον καθένα.
Η Άτροπος που η απόφασή της δεν είχε τροπή, δεν άλλαζε δηλαδή, κόβει το νήμα και τερματίζει τη ζωή
Στην πολιτεία του Πλάτωνα αναφέρεται: “Γύρω από το αδραχτι και σε ίσες αποστάσεις κάθονταν πάνω σε θρόνο οι τρεις μοίρες, θυγατέρες της Ανάγκης, η Λάχεση, η Άτροπος και η Κλωθώ, με άσπρα φορέματα και στέμματα στο κεφάλι, συνόδευαν με το τραγούδι τους την αρμονία των Σειρηνών, ψάλλοντας η Λάχεση τα περασμένα, η Κλωθώ τα τωρινά, και η Άτροπος τα μέλλοντα”
Στο πλατωνικό έργο επίσης παίρνουμε και μια γεύση από το έργο της καθεμιάς. “Η Κλωθώ αγγίζοντας κατά διαλείμματα με το δεξί της χέρι βοηθούσε στην εξωτερική περιστροφή του αδραχτιού, η Άτροπος πάλι με το αριστερό της χέρι βοηθούσε τις εσωτερικές περιστροφές, και η Λάχεση πότε με το δεξί, πότε με το αριστερό, βοηθούσε και στα δύο είδη των περιστροφών”.
Οι τρεις μοίρες και τα τελετουργικά ανα τις παραδόσεις
Η ανάμνηση αυτών των αντιλήψεων παραμένει ζωντανή ως και σήμερα, πολύ περισσότερο στο πρόσφατο παρελθόν στις παραδόσεις τους μύθους και τις φράσεις που έχουν μείνει. Μοίρα και Τύχη είναι δύο θεότητες λατρεμένες από τον λαό.
Σύμφωνα με την παράδοση της Αράχωβας, οι Μοίρες είναι τρεις γριές με μεγάλα δόντια και περπατούν πάντα μαζί κουκουλωμένες. Θυμώνουν εύκολα. Μπαίνουν την νύχτα στο σπίτι, που είναι το παιδί μωρό, καμιά φορά μπαίνουν και την ημέρα, αλλά όταν κοιμάται η λεχώνα και δεν είναι κανείς άλλος μπροστά.
Σε άλλη παράδοση περιγράφονται διαφορετικά. “Είναι σαν άλλες γυναίκες μόνο που δεν πεθαίνουν ποτέ. Όλες τις δουλειές του σπιτιού τις κάνουν μόνες τους, και τα φορέματα που φορούν αυτές τα φτιάχνουν”.
Αλλοι πιστεύουν πως οι τρεις Μοίρες ζουν σε ένα παλάτι, και άλλοι πιστεύουν ότι ζουν σε ένα σπιτάκι ή σε σπηλιέ, όπου μέσα είναι σαν το πλουσιότερο σπίτι.
Πως τις καλόπιαναν
Συχνά οι Μοίρες αφήνουν το σπίτι τους και η γυρίζουν όλη τη γη και μοιραίνουν τα παιδιά που γεννιούνται και λέει η παράδοση της Αίγινας.”Το μοιραίνουν την τρίτη ημέρα το παιδί όλοι το ξέρουν αυτό, και ετοιμάζουν το παιδί και συγυρίζουν το σπίτι για να δεχτούν τις Μοίρες, και βάζουν και στη μέση στην κάμαρη που είναι η λεχώνα, τραπέζι με τρία καθίσματα, και στο τραπέζι πάνω έχουν μέλι, και τρεις καρδιές από μύγδαλα, και τρία κουταλάκια, τρία ποτήρια νερό και τρία βαγίολια, δηλαδή πετσετάκια ή μαντήλια.
Κάνουν ότι μπορούν για να τις καλοπιάσουν, και να τις ευχαριστήσουν για να καλομοιράνουν το παιδί. Σύμφωνα πάντα με τη παράδοση της Αίγινας, οι Μοίρες είναι καλοστολισμένες, με ακριβά ρούχα και κοσμήματα, τρώνε τα κεράσματα και καθισμένες στις καρέκλες, και μετά βγάζουν το βιβλίο τους να γράψουν την μοίρα των παιδιών.
Έτσι έχει δημιουργηθεί και η φράση όλα είναι γραμμένα και ότι γράφει δεν ξεγράφει.
Η Μοιρα και η Τύχη του ανθρώπου
Οι περισσότερες από τις παραδόσεις διατηρούν την αντίληψη πως πρέπει να εξευμενίσουν τις Μοίρες για να είναι γλυκές και μελιτάτες, και να συμπεριφερθούν ανάλογα.
Στη Γορτυνία, Λειβαδιά και αλλού, πιστεύουν πως η μοίρα – τύχη κάθε ανθρώπου γεννιέται μαζί με αυτόν και τον ακουλουθεί παντού, όπως και ο φύλακας άγγελός του.
Στις παραδόσεις οι Μοίρες ονομάζονται και καλότυχες, ενώ στον Τύρναβο πιστεύεται πως οι οι καλότυχες ήταν πρώτα γυναίκες συννυφάδες που τις ταλαιπωρούσε η κακιά πεθερά και για αυτό έφυγαν από το σπίτι κάκιωσαν ασχήμυναν και βασανίζουν τις κακές γυναίκες..
Οι Μοίρες ονομάζονται επίσης και Τύχη. “Στη μέση κατάμεσα της γης είναι ένα βουνό πολύ ψηλό που η κορυφή του φτάνει στον ουρανό. Εκεί κατοικούν οι Μοίρες ή Τύχες. Κάθε άνθρωπος αν γεννηθεί, γεννιέται και η τύχη του λένε στην Γορτυνία.
Στην Αράχωβα λένε ” η Τύχη είναι άσχημη, μαύρη, και κάθεται συχνά στο δρόμο μόνη της από εκεί οδηγά καλά ή κακά τον άνθρωπο. “Είναι στραβή έλεγαν ή έχει δεμένα τα μάτια της με ένα μαντίλι”, και σε όποιον πέσει απάνω τον κάνει ευτυχισμένο. Για αυτό λένε το έπιασε η στραβή η τύχη..
Στην ίδια παράδοση εξηγείται και γιατί καλούμε κάποιο γουρλή την Πρωτοχρονιά για ποδαρικό.”Οποιος είναι καλότυχος επειδή φέρνει μαζί την Τύχη του, ο καθένας θέλει να έλθει στο σπίτι του την Πρωτοχρονιά.
Βλέπουμε λοιπόν ότι η Μοίρα και η Τύχη είναι λατρεμένες από τον λαό, υπάρχουν σε πολλές παραδόσεις, σε παραμύθια, σε τραγούδια, και φαίνεται λοιπόν πόσο ξεχωριστή θέση έχουν,στον ελληνικό πολιτισμό, αλλά και πως μεταφέρθηκαν από γενιά σε γενιά.
*Από το τετράφυλλο τριφύλλι (Γεράσιμου Ρηγάτου)
