Σήμερα είναι η παγκόσμια ημέρα ραδιοφώνου. Ας κάνουμε μια ιστορική αναδρομή στο πως δημιουργήθηκε το μαγικό ραδιόφωνο, που κατά καιρούς έχουν ερωτευθεί ακροατές ακούγοντας τη φωνή του εκφωνητή, και οι εκφωνητές αντίστοιχα ως μια ξεχωριστή επαφή με τον κόσμο.
Το 1895, ο πατέρας του ραδιοφώνου Αλεξάντερ Ποπόφ κατόρθωσε να μεταδώσει ηχητικά σήματα Μορς διαμέσου ερτζιανών κυμάτων.
Η ραδιοφωνία, η οποία συνίσταται στη μετάδοση ομιλιών, μουσικής και λόγου σε μεγάλες αποστάσεις χωρίς τη μεσολάβηση αγωγών, αλλά με ηλεκτρομαγνητικά κύματα, και στη λήψη τους από ειδικούς δέκτες, αποτελεί πρακτική εφαρμογή της εφεύρεσης των ηλεκτρονικών λυχνιών. Άρχισε να αναπτύσσεται τη δεκαετία του 1910 στις ΗΠΑ.
Ακροατές ραδιοφώνου με ακουστικά το 1920
Γύρω στα 1873 ο Μάξγουελ πρότεινε τη θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού, σύμφωνα με την οποία ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα μπορεί να μεταδοθεί χωρίς να μεσολαβεί κάποιο φυσικό μέσο. Το 1883 ο Χερτς (Hertz) επαλήθευσε τη θεωρία του Μάξγουελ για τον ηλεκτρομαγνητισμό και ανακάλυψε τα ραδιοκύματα.
Γύρω στα 1897, ο Μαρκόνι επαληθεύει τα πειράματα του Χερτς και καταφέρνει να στείλει ασύρματο σήμα σε απόσταση 3 χλμ. Με τη συσκευή αυτή ο Ιταλός Μαρκόνι πηγαίνει στην Αγγλία – που ήταν η μεγαλύτερη ναυτική δύναμη της εποχής – και ιδρύει την εταιρεία ‘Marconi Wireless telegraph’, η οποία προσφέρει υπηρεσίες στη ναυσιπλοΐα. Τα ραδιοκύματά του δεν μετέδιδαν φωνή αλλά σήματα Μορς.
Κορίτσι που ακούει ραδιόφωνο, δεκαετία του 1940
Ήταν παραμονές των Χριστουγέννων του 1906 στη Νέα Υόρκη όταν ο Φέσεντεν μετέδωσε για πρώτη φορά φωνή και μουσική μέσω ραδιοκυμάτων. Αργότερα ήρθε ο ντε Φορέ για να εφεύρει την ηλεκτρονική λυχνία, η οποία ήταν η μόνη «μορφή» ραδιοφώνου για τα επόμενα 50-60 χρόνια. Μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο το ραδιόφωνο είναι ένα μέσο χρησιμοποιούμενο σε ερασιτεχνική βάση και δεν είναι καθόλου ανεπτυγμένο ούτε διαδεδομένο.
Σταθμός στην ιστορία του ραδιοφώνου αποτελεί η έμπνευση ενός Αμερικανού, του Φρανκ Κόνραντ (Frank Conrad), ο οποίος εργαζόταν ως μηχανικός και ερασιτεχνικά ασχολείτο με το ραδιόφωνο και τον αθλητισμό.
Ο Κόνραντ τυχαία «βγήκε στον αέρα» με το ραδιόφωνο για να μεταδώσει τα αποτελέσματα των αγώνων. Απέκτησε φανατικό κοινό. Ήταν τότε που μεταδόθηκε και η πρώτη ραδιοφωνική διαφήμιση, ενός καταστήματος στη γειτονιά του Κόνραντ. Την εκπομπή του Κόνραντ, που ουσιαστικά θεωρείται ο πατέρας του ραδιοφώνου, πήρε η εταιρεία Westinghouse, την υποστήριξε τεχνικά και την επαύξησε.
Στις 20 Νοεμβρίου 1920 λειτούργησε ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός, ο K.D.K.A., που λειτουργεί ακόμη και σήμερα. Το 1926 εμφανίζεται στην αγορά ραδιοφωνικός δέκτης αρκετά εύχρηστος, ποιοτικός και φθηνός. Από τότε το ραδιόφωνο κατακτά πολύ ευρύ κοινό. Στην πορεία εμφανίζεται και η σύσταση σχετικής νομοθεσίας για την οργάνωση τόσο των σταθμών όσο και των συχνοτήτων εκπομπής. Η εδραίωση, όμως, του ραδιοφώνου έρχεται μετά το 1930.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου το ραδιόφωνο και ο Τύπος γίνονται δύο μέσα ανταγωνιστικά μεταξύ τους, γιατί το ραδιόφωνο αποκτά μεγάλο ειδησεογραφικό περιεχόμενο
Η λήξη του Μεγάλου Πολέμου φέρνει το ραδιόφωνο στην αρχική του ιδιότητα και γίνεται ξανά ένα μέσο κυρίως ψυχαγωγικό. Στα τέλη της δεκαετίας του ’40 με αρχές της δεκαετίας του ’50 το ραδιόφωνο αποκτά ένα νέο ανταγωνιστή, την τηλεόραση η οποία έχει στα χέρια της ένα πολύ δυνατό όπλο έναντι του ραδιοφώνου, την εικόνα.
*Στο βίντεο από το Υtube έχει μεταφερθεί αυτούσιο, και προκαλεί συγκίνηση, το τελευταίο ανακοινωθέν του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών, ελάχιστες ώρες πριν οι Ναζί εισέλθουν βάρβαρα στην πρωτεύουσα της Ελλάδας στις 27 Απριλίου του 1941.
Η ακροαματικότητα του ραδιοφώνου πέφτει κατακόρυφα και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί ψάχνουν λύσεις. Η λύση έρχεται το ’50-’60 και την εμφάνιση της δημοφιλέστατης μουσικής Rock ‘n Roll. Η κρίση ξεπερνιέται και το ραδιόφωνο καθιερώνεται ως αποκλειστικά ψυχαγωγικό-μουσικό μέσο.
*Έτσι άρχιζε το πρόγραμμα του ο Ραδιοφωνικός σταθμός Ενόπλων Δυνάμεων ΥΕΝΕΔ κάθε πρωί το πρόγραμμά του. Στην προσευχή ακούγεται ο ηθοποιός Θόδωρος Μορίδης.
Τη δεκαετία του ’60 αμφισβητείται στην Ευρώπη το κρατικό ραδιόφωνο, γιατί δεν μετέδιδε Ροκ μουσική και απορρίπτεται από τη νεολαία της εποχής. Εμφανίζεται η Πειρατική Ραδιοφωνία με πρωτοπόρο το Radio Caroline στην Αγγλία, το οποίο εκπέμπει από ένα μικρό πλοίο έξω από τα χωρικά ύδατα της Αγγλίας και μεταδίδει μόνο Rock. Η ακροαματικότητά του είναι τόσο υψηλή, που απειλεί το BBC. Ακολουθεί ευρεία διάδοση αυτού του τύπου ραδιοφωνίας σε όλη την Ευρώπη.
*Το Πάρκο ραδιοφωνίας ΕΡΤ είναι ο πρώτος ιστορικός πομπός και σταθμός μεσαίων κυμάτων
Μετά από αυτό ακολουθεί η απορρύθμιση (Deregulation) της δεκαετίας του ’70 και ουσιαστικά το ραδιόφωνο εισέρχεται στην τελευταία φάση της ωριμότητάς του. Τις λυχνίες αντικαθιστούν τα μικρά τρανζίστορ. Ακολουθούν τα κασετόφωνα που έχουν και ραδιόφωνο μαζί, για να φτάσουμε στο σήμερα που έχουμε πια το κανονικό ραδιόφωνο, το ιντερνετικό, τα podcast που είναι η εντελώς νέα μορφή ραδιοφώνου, χωρίς το παραδοσιακό μέσο.
Εδώ Λιλιπούπολη
Το «Εδώ Λιλιπούπολη» ήταν μια παιδική ραδιοφωνική σειρά που ξεκίνησε το 1976 και διήρκεσε μέχρι το 1980. Η σειρά ακουγόταν στο Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, το οποίο ήταν την περίοδο εκείνη υπό τη διεύθυνση του Μάνου Χατζιδάκι. Η εκπομπή θεωρείται στις μέρες μας «θρυλική», τόσο για την πρωτοτυπία και την ποιότητά της, όσο και για την επίδραση της στη γενικότερη περίοδο.
Τραγουδούν οι : Αντώνης Κοντογεωργίου, Σαββίνα Γιαννάτου, Λένα Πλάτωνος, Μαριέλλη Σφακιανάκη και ο Σπύρος Σακκάς Έλαβαν μέρος : Λευτέρης Βογιατζής (Πρίγκιπας του Παραμυθιού), Πέπη Οικονομοπούλου (Οφη-Σόφη), Θόδωρος Μπογιατζής (Δυστροπόπιγγας), Δημήτρης Χρυσομάλλης (Κουκουτούζ), Λάμπρος Τσάγκας (Παπαγάλος – Γλυκόσαυρος), Σταμάτης Φασουλής (Μπιξ – Μπιξ), Μίρκα Παπακωνσταντίνου (Μπομπίλα) Μουσική : Νίκου Κυπουργού, Δημήτρη Μαραγκόπουλου, Λένας Πλάτωνος σε στίχους Μαριανίνας Κριεζή Διευθύνει ο Μάνος Χατζιδάκις
Ο πατέρας του ραδιοφώνου στην Ελλάδα ήταν ο Άλκης Στέας
Το 1953, λοιπόν, παρουσιάζει το πρώτο ζωντανό ραδιοφωνικό show, το Τηλεφωνικό παιγνίδι. Το concept ήταν απλό, οι ακροατές έπρεπε να καλέσουν στον σταθμό, να δηλώσουν συμμετοχή και όταν έρθει η σειρά τους να απαντήσουν σε εγκυκλοπαιδικές ερωτήσεις.
Εφόσον η απάντηση ήταν σωστή, τότε ο νικητής είχε την μεγάλη ευκαιρία να ζητήσει ένα συγκεκριμένο τραγούδι το οποίο θα έπαιζε αμέσως μετά το κλείσιμο του τηλεφώνου. Προϋπόθεση φυσικά ήταν να υπήρχε στη δισκοθήκη του σταθμού το τραγούδι, διαφορετικά το έταζαν για να ακουστεί σε μελλοντική εκπομπή.
Η εκπομπή ήταν τόσο επιτυχημένη που έμεινε στον αέρα των ραδιοκυμάτων από το 1953 μέχρι το 1967. Η διακοπή της έγινε με εντολή της κυβέρνησης των Συνταγματαρχών, η οποία δεν επιθυμούσε να υπάρχουν ζωντανά προγράμματα.
*Το χαρακτηριστικό σήμα του ραδιοφώνου της ΕΡΤ με την φλογέρα
Αλλά η πρώτη πρώτη επίσημη ραδιοφωνική εκπομπή ήταν το μήνυμα του Βασιλέως Γεωργίου Β, το 1938 που εγκαινίασε έτσι την εγκαθίδρυση του ελληνικού ραδιοφωνικού σταθμού.
