Τύχη, μοίρα, ριζικό
Η τύχη εκτός από μοίρα λέγεται και ριζικό. Και εκτός από την στερεοτυπική τσιγγάνικη φράση «να σου πω τη μοίρα σου να σου πω το ριζικό σου», την λέξη συναντούμε και σε παροιμίες όπως
Κάλλιο λίγο ριζικό, παρά περίσσεια γνώση, που σημαίνει ότι χωρίς την καλή τύχη, οι γνώσεις και τα προσόντα δεν φτάνουν για την επιτυχία. Εκτός από την λέξη ριζικό υπάρχουν και παράγωγα και σύνθετα όπως ριζικάρης, ριζικάρι, καλορίζικος, κακορίζικος.
Ριζικάρης και ριζικάρα είναι αυτός και αυτή που φέρνουν καλή τύχη δηλαδή καλό ριζικό. Ο τυχερός και ο γουρλής.
Ριζικάρι είναι το καθένα από τα μικρά αντικείμενα που χρησιμοποιούνται κατά τη μαντεία του κλήδονα. Είναι δηλαδή εκείνο το μικρό πράγμα που ρίχνει κάποιος στο αγγείο με το αμίλητο νερό. Μετά το άνοιγμα του κλήδονα, ανασύρονται ένα- ένα τα αντικείμενα από το αγγείο και διαβάζεται ή απαγγέλλεται κάποιο δίστιχο το οποίο με την προσωπική ερμηνεία του ενδιαφερόμενου δηλώνει ή προβλέπει γεγονότα και πρόσωπα/
«ανοίγουμε τον κλήδονα με του Άη Γιαννιού τη χάρη
Να μάθουμε τι θα μας πει και εμάς το ριζικάρι
Ανοίγουμε τον κλήδονα με του Αη Γιαννιού τη χάρη
Ο κάθε νιος και η κάθε νια να μάθει ποιόν θα πάρει»
Υπάρχει μια σειρά από σύμβολα που δείχνουν καλή τύχη. Για παράδειγμα χαιρόμαστε όταν μας τύχει το φλουρί στην βασιλόπιτα. Όπως και αν βρούμε ένα κέρμα στο δρόμο. Το εύρημα αυτό, που με αντιστροφή των φωνηέντων το έλεγαν και ηύρεμα, είναι ήδη ένας οιωνός. Όσο αμελητέα και να είναι η αξία του πρέπει να το μαζέψουμε γιατί είναι το τυχερό μας.
Επίσης και η εύρεση ενός κλειδιού στο δρόμο θεωρείται μεγάλο γούρι και πρέπει να το κρατήσει κανείς
Σύμφωνα με τον «νόμο της ακολουθίας» ένα καλό δεν έρχεται ποτέ μόνο του όπως και ένα κακό. Το ίδιο ισχύει και για άλλα ευτελή αντικείμενα όπως το πέταλο. Παλιά που στους δρόμους δεν ήταν πολλά αυτοκίνητα, αλλά άμαξες, κάρα άλογα κτλ το να βρεις ένα πέταλο θεωρούταν εξαιρετική τύχη. Ήταν τα πέταλα που έφτιαχναν οι σιδεράδες και κάρφωναν στις οπλές των αλόγων οι πεταλωτές ώστε να μα φθείρονται στα σκληρά οδοστρώματα.
Πολλοί δε, για να κρατήσουν την καλή τύχη που συνεπαγόταν η εύρεση πετάλου το κρεμούσαν σε έναν τοίχο του σπιτιού ή το κάρφωναν πάνω από την είσοδο του σπιτιού εσωτερικά ή εξωτερικά. Το πέταλο χρησιμοποιείται ως και σήμερα σε κάρτες, σε κοσμήματα, ως στολίδι και σε άλλες μορφές.
Οι πολέμιοί του έλεγαν ότι το μόνο κέρδος του ήταν η μηδαμινή αξία του, και για αυτό είχαν την παροιμία του φτωχού το εύρημα ή καρφί ή πέταλο..
Ένα άλλο πολύ δυνατό σύμβολο τύχης είναι το τετράφυλλο τριφύλλι. Και επειδή είναι τόσο σπάνιο μορφολογικά, η ανεύρεσή του θεωρούταν εξαιρετικό γούρι. Και αυτό το βλέπουμε ζωγραφισμένο σε ευχετήριες κάρτες κτλ
Συχνή ήταν επίσης η απεικόνιση ως ευχετηρίου συμβόλου καλοτυχίας κυρίως στις κάρτες ορισμένων χαρτοπαιχτικών συνδυασμών όπως το φουλ του άσσου το φουλ του Ρήγα, και πολλές φορές οι κάρτες συνοδεύονταν και από εξάρες δηλαδή τα δύο ζάρια που έδειχναν έξι κουκίδες.
Υπάρχει και η έκφραση ο τροχός της τύχης όπως το γνωστό τηλεπαιχνίδι. Οι σχετικές αναφορές στηρίζονται στο γεγονός ότι στον τροχό κάθε σημείο βρίσκεται πότε πάνω και πότε κάτω. Όπως συμβαίνει και με τις τύχες των ανθρώπων όπου ευτυχία και ατυχία χαρά και λύπη κέρδη και ζημιές συνεχώς εναλλάσσονται μεταξύ τους.
Για αυτό και η παροιμιώδης φράση
Ρόδα είναι και γυρίζει
Και επίσης
Θα γυρίσει ο τροχός
Θα γελάσει και ο φτωχός
Η αντίληψη για τον τροχό και τη ρόδα δεν είναι νέα, παρα υπάρχει από το Βυζάντιο ακόμα.
από το βιβλίο το τετράφυλλο τριφύλλι Γ.Ρηγατος
